به گزارش همدان پرس؛ به نظر می رسد می توان تغییرات عمده و اساسی ارتباطات بشر در طول تاریخ را به چهار دوره تقسیم کرد.
دوره اول: عصر کشاورزیهدف این دوره حل مشکلات معیشتی و غذایی بشر آن زمان بوده است که زیرساخت ارتباطی این دوره راههای شوسه و نماد ثروت و قدرت در این دوره زمینهای فراوان بوده است.
بنابراین دولتها و ملتهای قدرتمند بودند که زمینهای کشاورزی بیشتری داشتند درعصر کشاورزی که عمر آن حدود ۵۰۰ سال بود نیروی کار متکی بر بازوان افراد بود، بشر از پس مشکلات بزرگ برنمیآمد و نیاز جدیدی در جامعه بوجود آمد که تغییرات اساسی را میطلبید.
دوره دوم: عصر صنعتی هدف این دوره یعنی عصر صنعت یا انقلاب صنعتی تولید مواد و ابزار کار بوده است.
زیرساخت ارتباطی این دوره لوله کشی نفت و گاز و نماد ثروت و قدرت این دوره داشتن کارخانه ها بود ه استت.دولتهای که کارخانه های بیشتری داشتند دول قدرتمند محسوب می شدند.
متاسفانه بسیاری از کشورهای جهان که نتوانستهاند توسعه موفقی را در طول انقلاب صنعتی داشته باشند هنوز در این عصر صنعتی بسر میبرند و درگیر رفع مشکلات خود از طریق توسعه و بکارگیری صنعت هستند. درعصر صنعتی بشر، موفقیتهای شگرفی بدست آورد و اختراعات مهمی در این عصر در خدمت بشر قرار گرفت و باعث شد تا وضعیت آموزش، بهداشت، اقتصاد و فرهنگ جوامع نسبت به جامعه کشاورزی شکل بهتری بگیرد و توسعه کمی و کیفی خوبی داشته باشد. یکی از تاثیرات مهم این دوره افزایش جمعیت جهان همراه با رفاه بیشتر و جلوگیری از مرگ و میر زیاد مردم بوده است .در هر صورت اختراعات مهمی مانند ماشین بخار،راه آهن، هواپیما، تلفن، برق، رادیو، تلویزیون، پلاستیک، ترانزیستور و دهها اختراع دیگر به همراه ایجاد سازمانها و تشکیلات مدنی و موسسات آموزشی بستری فراهم نمود تا انسان بتواند به اهداف این دوره ( عصر صنعتی) که تهیه ابزار کار بود دست پیدا کند و مشکلات دوره اول را برطرف نماید. در عصر صنعتی نیازهای جدیدی دیده شد که دیگر امکان حل آن با دیدگاه قبلی امکانپذیر نبود.
دوره سوم: عصر فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتیهدف دوره سوم، دسترسی به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات مانند رایانه، شبکههای متنوع محلی و جهانی و اینترنت به همراه توسعه نرمافزارها و سختافزارهای مورد نیاز عصر اطلاعاتی بوده است.
زیرساخت ارتباطی این دوره شبکه مخابراتی و فیبرنوری و نماد ثروت و قدرت این دوره دانش و اطلاعات است بنابراین دولتهای که اطلاعات ودانش بیشتری داشته باشند در این دره قدرتمندتر هستند.
معمولا تغییرات از مقطعی به مقطع بعدی و از یک دوره به دوره بعدی با هدف بوده است و طول عمر و ماندگاری آن دوره ها بستگی به سرعت رسیدن به اهداف آن دوره داشته است. به عنوان مثال جامعه اطلاعاتی برای آن بوجود آمد که با توسعه صنعت در جامعه صنعتی، نیاز بود اطلاعات بیشتری از نقطهای به نقطه دیگر منتقل شود و بشر نیاز بیشتری به دانش داشت و لذا تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات محور این تغییر قرار گرفته و اینترنت و رایانه برای این خدمت بکار گرفته شدند که توسعه آنها همچنان به جلو میرود. با توجه به اهمیت و سرعت زیاد توسعه جامعه اطلاعاتی یا فراصنعتی، بعضی از دانشمندان فکر میکردند که این تغییر اساسی برای سالیان درازی دوام خواهد داشت.
اما رشد فوقالعاده فناوری و حضور فناوریهای جدیدی مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی باعث شد تا این مرحله با شتاب بیشتری به جلو برود و انتظار جدیدی در حال شکلگیری باشد. البته برای گذر از جامعه اطلاعاتی و رسیدن به دوره چهارم مشکلات زیادی وجود دارد که یکی از آنها پدیده جدید فاصله دیجیتالی بین کشورهای میباشد. این مشکل در جای خود مهم میباشد و درصورت عدم توجه به آن مشکلات بزرگی را برای جهان بوجود خواهد آورد و احتمالاً از شتاب فوقالعاده توسعه فناوری اطلاعات خواهد کاست.
عصر فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتی با آمدن رایانه مطرح شد و بخصوص وقتی رایانههای شخصی توانستند در خدمت مردم قرار گیرند، فضای تولید وانتشار اطلاعات وتولیددانش توسعه یافت و شکل جدیدی به خود گرفت. بکارگیری رایانه و همراهی آن بااینترنت ، تغییرات مهمی درجهان بوجودآورد. کامپیوتردرسال ۱۹۴۸ میلادی اختراع شد و اینترنت در سال ۱۹۶۸ مطرح و در سال ۱۹۷۰ ارتباط ۵ نقطه را برقرار کرد.
در سال ۱۹۷۴ پروتکل (TCP) معرفی شد و در سال ۱۹۸۴ هزار پایگاه در روی آن ایجاد گردید. در سال ۱۹۸۹ نرمافزار وب بوجود آمد. در سال ۱۹۹۵، بحث تجارت الکترونیکی مطرح شد و بعد از آن شاهد سرعت رشد فوقالعاده این صنعت هستیم. رشد اینترنت بیشتر از تخیل بشر بوده است.
تعداد کاربران اینترنت به شدت در حال افزایش است، بطوریکه از سپتامبر ۲۰۰۱ که تعداد کاربران ۴۰۷ میلیون بوده تا سپتامبر ۲۰۰۲ این رقم به ۸۴۰ میلیون نفر در ۲۱۸ کشور رسیده است وپیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۰% افراد روی کره زمین، دسترسی به اینترنت داشته باشند. با بررسی آمارهای فوق نتیجه میشود که سرعت گذر دوره سوم بسیار زیاد است و تاخیر در همراه شدن با این پدیده عواقب خطرناکی خواهد داشت. لذا اگر مردم کشورما قادر به تهیه رایانه نیستند و یا امکان دسترسی برایشان فراهم نیست، این مشکل مشکلی ملی میباشد که باید مسئولین به فکر چاره کار باشند. بقیه کشورهای جهان منتظر ما نخواهند ماند و به جلو میروند.
دوره چهارم: عصر مجازیپیشبینی میشود که تا 10 سال آینده بشر در “عصر مجازی” یا در چهارمین مقطع اساسی تحول تاریخ خود که دوره چهارم نیز نامیده میشود، قرار خواهد گرفت. دوره چهارم در حقیقت فرم توسعه یافته عصر اطلاعات و دانش است که دیگر مشکل عمده بشر در زمینه تامین معاش، تهیه ابزار و دسترسی به دانش و اطلاعات حل شده است و نیاز به تغییر و تحول بزرگتری در جامعه بوجود آمده است. با شروع دوره چهارم بشر جامعه جدید و عصر نوینی را آغاز خواهد کرد که اکثر امور در آن جامعه بصورت مجازی خواهند بود، این عصر جدید بنام عصر مجازی شناخته خواهدشد.
در عصر مجازی بیشتر امور بشر بصورت غیر فیزیکی قابل انجام است، مثلاً برای خرید از فروشگاهی دوردست و حتی در کشوری دیگر نیاز به حضور فیزیکی خریدار و فروشنده در یک مکان ثابت نیست، برای آموختن دانش، نیاز به رفتن مدارس سنتی و یا دانشگاهایی مانند دانشگاههای فعلی نخواهد بود، یک استاد در آن واحد میتواند در منزل دانشجو در دهها کشور و مکان دیگر آموزش مجازی دهد این حضور بقدری طبیعی خواهد بود که دانشجو حضور استاد را در منزلش درک میکند و احساس تخیلی حقیقی در دانشجو بوجود میآید.
پول فیزیکی وجود نخواهد داشت، دوربینهای مخصوصی که به سیستم فتومتریک مجهز هستند، از روی قرنیه چشم افراد را شناسائی میکنند و لذا نیاز به داشتن کارت شناسائی و کارت اعتباری نیز نخواهد بود و بصورت خودکار بسیاری از مسائل روزمره امروزین بشر انجام میشود. بازرگانی مجازی رونق زیادی خواهد یافت و امکان عرضه کالا در هر زمان و در هر کجا، در اولین فرصت ممکن امکانپذیر خواهد شد. تولید انبوه محدود میشود و تولید کالاهای غیرفیزیکی افزایش چشمگیری خواهند یافت.
از جمله کالاهای غیر فیزیکی فروش اطلاعات، موسیقی و فیلم هستند که هم اکنون بخش بزرگی از درآمد دولت آمریکا از همین کالاهای غیر فیزیکی میباشد. در عصر مجازی، تمام اموری که این روزها با پیشوند (e) مطرح میشوند دارای پیشوند مجازی (Cyber) خواهند شد.
مثلاً بانکداری مجازی جایگزین بانکداری الکترونیکی، پول مجازی جایگزین پول الکترونیکی، بازرگانی مجازی جایگزین بازرگانی الکترونیکی، آموزش مجازی جایگزین آموزش الکترونیکی و نهایتاً دولت مجازی جایگزین دولت الکترونیکی که در دوره سوم وجود داشتند، خواهد شد.
هزاران شغل جدید مجازی جایگزین شغلهای سنتی و الکترونیکی امروزه خواهند شد و تعداد مشاغل مورد نیاز بیشتر از جمعیت روی کره زمین خواهد شد. نتیجه ابتدایی این تحول آن است که دانش محوری، اساس اداره جوامع مجازی خواهد شد. و آموزش در طول عمر به عنوان نیاز اولیه بشر مطرح خواهد شد و تقریباً تمام امور اداره جوامع امروزی تغییر خواهد کرد و جهان جدیدی جایگزین جهان فعلی میشود که در آن امکان انجام عدالت و داشتن رفاه بیشتر برای همه فراهم میباشد.
در عصر مجازی، به نظر می رسد که تغییرات اساسی در رفتار بشر بوجو خواهد آمد و بعضی از صفتهای بد مانند دروغگویی، کلاهبرداری،قتل و غارت و تجاوز به حقوق دیگران و امثال آن به دلیل علنی بودن همه امور بشر قابل رویت و پیگیری خواهد بود. مردم در جهان مجازی، فرصت شناخت بهتری از جهان و فلسفه وجودی انسان خواهند داشت و به نحو بهتری تربیت خواهند شد وتوجه به مسائل معنوی و مذهب افزایش خواهد یافت.
یکی از مشکلات موجود برای رسیدن به عصر مجازی، مشکل روانی بشر است که در مقابل تغییر، عموماً واکنش منفی نشان میدهد.
این واکنش، همین حالا هم مشکلاتی را در جهان بوجود آورده است و مربوط به یک کشور خاص هم نیست. مثلاً در کشور امریکا، فناوری بسیار جلوتر از سواد عمومی جامعه به جلو میرود، یعنی مردم آمریکا با وجودی که ابزارهای مناسبی در اختیار دارند، از آنها استفاده مناسب نمیکنند.
در حقیقت سیستم آمریکا عقبتر از تحولات تکنولوژیکی حرکت میکند. این در حالی است که 90 درصد مردم آمریکا امکان دسترسی به شبکههای با پهنای باند زیاد را دارند ،اما آنها برنامه آموزشهای عمومی در معرفی این تکنولوژیهای موجود را ندارند. لذا، مشخص میشود که آموزش و ایجاد فرهنگ یکی از مسائل مهم در توسعه فناوری اطلاعات میباشد که باید مشکلات مرتبط با آن شناخته و حل شود.
امید است مسئولین فرهنگی استان به ویژه اصحاب رسانه، مطبوعات، صدا وسیما در آموزش و توسعه فرهنگ فناوريهاي ارتباطاتي و مخابراتي به هم استانیهای عزیز آستین بالا زده و مسیر رسیدن به جامعه مجازی را هموار کنند وحقِ برخورداری از ارتباطات باند پهن که یک اصل کلیدی برای دسترسی عادلانه و جهان شمول به اطّلاعات و دانش که همانا محور مباحث جامعه اطلاعاتی و مجازی است در ارائه بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، حاکمیت، تجارت و اقتصاد، در اطلاع رسانی به آحاد مردم مجموعه مخابرات را یاری دهند.
فریدون حسن پور
كارشناس فناوری اطلاعات